II Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych R@Port - Gdynia

Zestawienie spektakli pokazywanych podczas pierwszej edycji festiwalu (17-21 maja 2006 roku), w większości tworzonych pod hasłem teatru zaangażowanego, w proteście przeciwko patologiom życia społecznego, miało odpowiedzieć na pytanie, jaki obraz świata zewnętrznego wyłania się z tekstów najmłodszych autorów.

               
Przygotowując kolejną edycję naszego festiwalu, chcemy sięgnąć pod powierzchnię tego obrazu. Za pośrednictwem dramaturgów spróbujemy zapytać tym razem o duszę współczesnego Polaka. O jego pamięć, jego marzenia, jego ból i nadzieję. Z jednej strony interesują nas intymne doświadczenia i ekstremalne stany życia wewnętrznego, z drugiej – zbiorowe kompleksy, mity, utopie zawłaszczające wyobraźnię Polaków. Chcemy poszukać teatru, który - nie zamykając oczu na rzeczywistość - nie zatracił poezji. Teatru, który zamiast publicystycznej dosłowności, zrodzonej z pasji dokumentowania „tu i teraz”, wybiera metaforę zamkniętą w teatralnym obrazie. Najnowsze premiery (Osobisty Jezus Przemysława Wojcieszka i Bóg Niżyński Piotra Tomaszuka utwierdzają nas w przekonaniu, że w polskim teatrze, zmęczonym nieco „fotografowaniem” rzeczywistości, ten nurt staje się niezwykle istotny.      

               
Na patrona drugiej edycji R@Portu wybraliśmy Tadeusza Różewicza jako odnowiciela formy teatralnej, obdarzonego nadzwyczajnym słuchem na współczesność, nieustannie zaskakującego swoją inwencją w poszukiwaniu scenicznych sposobów wyrażania niepokojów dzisiejszego człowieka. Ten wybitny pisarz, ostatni przedstawiciel dwudziestowiecznej awangardy - mimo zacnego wieku - nigdy nie przestał być młody, niestrudzenie wadząc się ze stereotypami i mitami zbiorowej wyobraźni. Łącząc w swojej twórczości wysiłek rewaloryzacji tradycji narodowej z doświadczeniem upiornej codzienności i metafizycznej otchłani, nigdy nie przestał być przede wszystkim wielkim Poetą Teatru. I to jego twórczość teatralna stanie się swoistym punktem odniesienia dla sztuk biorących udział w konkursowym przeglądzie.

               
Obecność Różewicza jako patrona drugiej edycji R@Portu zostanie zaznaczona między innymi podczas sesji naukowej, poświęconej zjawiskom teatralnym zrodzonym z inspiracji dziełem autora Kartoteki (organizowanej wspólnie z Uniwersytetem Gdańskim). W planach są również dwie wystawy, przegląd telewizyjnych realizacji sztuk Różewicza, spektakle prezentowane na żywo oraz dyskusja panelowa z udziałem reżyserów i krytyków teatralnych.     

               
W głównym nurcie festiwalu R@Port – obok spektakli uczestniczących w konkursie – znajdą się również pokazy warsztatowe nowych sztuk (czytania, etiudy sceniczne, improwizacje aktorskie). Całość zwieńczy dyskusja panelowa podsumowująca obraz polskiej dramaturgii, jaki wyłoni się z festiwalowych prezentacji.          

   

Zdarzenia dedykowane Tadeuszowi Różewiczowi

 

SESJA NAUKOWA „Re: Wizje Różewiczowskie”

 

Na co Różewiczowi nie szkoda czasu? – zapytał autora Kartoteki w 1969 roku Konstanty Puzyna. Odpowiedź była znacząca: „Na konsekwentne rozwijanie pewnych idei teatralnych”. 

Celem sesji „Re:Wizje Różewiczowskie” jest zarówno rekonstrukcja projektu teatralnego zawartego w dramatach Tadeusza Różewicza, jak i zdefiniowanie różnych wariantów jego scenicznego urzeczywistnienia, uwidocznionych zwłaszcza w strategiach inscenizacyjnych tych artystów, którzy wyprowadzili z Różewiczowskiego projektu własny styl teatralny.

W kolejnych swoich utworach pomyślanych na scenę Różewicz wchodzi w spór nie tylko ze współczesną cywilizacją i kulturą, ale również z utrwaloną formą dramatyczną. Postulowany przez niego model „dramaturgii otwartej” (wyprowadzonej z teorii Leona Chwistka i Witkacego), jak i koncepcja „teatru wewnętrznego”, wyrastały z polemicznego stosunku do zastanej tradycji teatralnej, zarówno w jej „klasycznym”, jak i „awangardowym” wydaniu. Różewicza wizja „teatru niemożliwego”, godzącego realizm z poezją, zastępującego uporządkowaną strukturę dramatyczną „zbiorem fragmentów”, rugującego „dzianie się” na rzecz eksponowania aktów wewnętrznych, obrastającego w coraz bardziej ekspansywne teksty poboczne - rodziła się powoli i kapryśnie. Kolejne jej elementy, nie zawsze zresztą przystające do wcześniejszych koncepcji, odnajdujemy zarówno w kompozycji jego dramatów (z których wiele ma charakter scenariuszy), jak i w licznych autorskich komentarzach i didaskaliach. Stworzona przez autora Przyrostu naturalnego swoista „biografia sztuki teatralnej”, rozpisana na wiele pomysłów scenicznych, stała się - nierzadko kłopotliwym - punktem odniesienia dla inscenizatorów jego sztuk (Jerzy Jarocki, Kazimierz Braun, Jerzy Grzegorzewski); jak również dla tych artystów, którzy poszukiwali w niej inspiracji do tworzenia własnych idei teatralnych, podążając niekiedy zaskakująco bliskimi tropami (jak Tadeusz Kantor czy Helmut Kajzar).

Podejmując wysiłek „zrewidowania” Różewiczowskiego teatru, chcemy zwrócić uwagę na analogie/ podobieństwa pomiędzy zjawiskami i ideami teatralnymi złączonymi wspólnym czasem. Zarazem temat sesji powinien sprowokować do refleksji nad tym, czy projekty sceniczne Różewicza są już zamkniętym etapem w historii teatru, czy też pączkują wciąż nowymi zjawiskami, ukrytymi pod innymi etykietami.

 

Podczas sesji jako referenci wystąpią między innymi: prof. Małgorzata Sugiera (Uniwersytet Jagielloński), prof. Anna Krajewska (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. Zbigniew Majchrowski (Uniwersytet Gdański), Jan Ciechowicz (Uniwersytet Gdański), dr Beata Guczalska (PWST Kraków), dr Agata Chałupnik (Uniwersytet Warszawski).

 

- DYSKUSJA PANELOWA: Wierni/ Niewierni (Różewiczowi)

 

Jak konstatowała niegdyś Marta Fik, w dotychczasowej recepcji teatralnej utworów dramatycznych Różewicza nie zdarzyło się chyba takie przedstawienie, które byłoby wierne jego scenicznej wizji. Wybitni reżyserzy mierzyli się z jego dramatami, ale swojego teatru, zrodzonego z autorskiej wizji, Różewicz nigdy się nie doczekał. Już prapremierowej wersji Kartoteki kształt narzucił w znacznej mierze Jan Kosiński i nie był to kształt tożsamy z żądaniami autora. W kolejnych latach ów rozdźwięk między wyobraźnią teatralną Różewicza a językiem teatralnym, którym posługiwali się inscenizatorzy jego dzieł, pogłębiał się jeszcze bardziej, dochodząc do swoistego „punktu krytycznego”, jakim wydaje się najnowsza wersja Kartoteki zrealizowana przez Michała Zadarę we wrocławskim Teatrze Współczesnym. Reżyserzy, zachowując Różewiczowski tekst główny, dokonywali często demontażu tekstów pobocznych; zmieniali nie tylko detale, ale często wręcz sensy, usuwając całe sceny i zastępując je innymi. Ta praktyka (w którą wpisał się, o ironio, sam Różewicz, dokonując „rozrzucenia” Kartoteki w czasie cyklu prób otwartych przeprowadzonych w Teatrze Polskim we Wrocławiu), prowokuje do postawienia pytania, na ile to, co przez teoretyków uznawane jest za wyróżnik jego dramaturgii - wyrazista, choć niespójna wizja teatralna zapisana przez autora w komentarzach i didaskaliach -  rzeczywiście jest istotne. Z tego pytania wyłania się kolejne: jakie byłyby konsekwencje całkowitej wierności Różewiczowi?                       

 

oraz

 

- WYSTAWA PLAKATÓW DO NAJWYBITNIEJSZYCH INSCENIZACJI SZTUK TADEUSZA RÓŻEWICZA ZREALIZOWANYCH W POLSKICH TEATRACH

 

- GŁOS HELMUTA - PERFORMANCE, KRZYSZTOFA ZARĘBSKIEGO (autora scenografii do wielu inscenizacji sztuk Różewicza,  współpracującego między innymi z Kazimierzem Braunem i Helmutem Kajzarem).

 

- POKAZ INSCENIZACJI SZTUK TADEUSZA RÓŻEWICZA W TEATRZE TELEWIZJI („Wyszedł z domu” w reż. Jerzego Jarockiego, „Duszyczka” w reż. Jerzego Grzegorzewskiego, „Rajski ogródek” w reż. Pawła Miśkiewicza, „Kartoteka rozrzucona” w reż. Kazimierza Kutza)

 

- SPOTKANIE Z JERZYM JAROCKIM „MÓJ RÓŻEWICZ”

 

Spektakle prezentowane podczas drugiej edycji Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port (wstępne propozycje)

 

Nurt Różewiczowski:

 

Tadeusz Różewicz „Kartoteka”. Reżyseria: Kazimierz Kutz, Teatr Narodowy w Warszawie.

 

Arcydzieło polskiej literatury. Główną postacią jest Bohater, człowiek o świadomości rozbitej przez historię XX wieku i odmawiający udziału w rzeczywistości. Na scenie największe gwiazdy polskiego teatru i kina. W roli głównej Zbigniew Zamachowski.

 

Tadeusz Różewicz, „Do piachu”. Reżyseria: Janusz Opryński i Witold Mazurkiewicz, Teatr Provisorium/Kompania Teatr w Lublinie.

 

Teatr Provisorium słynie z głośnych i awangardowych przedstawień opartych na polskiej literaturze. Najbardziej kontrowersyjna sztuka Różewicza rozumiana jest przez realizatorów jako „swoisty raport z lasu, z czasu apokalipsy, z czasu, kiedy Bóg człowieka opuścił”.  Straszna i śmieszna opowieść o kawałku polskiej historii. 

 

Leszek Mądzik, „Odchodzi”, Scena Plastyczna KUL.

 

Piękne, plastyczne widowisko oparte głównie na grze światła, dźwięku i materii inspirowane poematem Różewicza „Matka odchodzi”. 

 

Tadeusz Różewicz, „Trelemorele”. Reżyseria: Piotr Łazarkiewicz, Teatr Telewizji. 

 

Najnowszy utwór dramatyczny Tadeusza Różewicza "Trelemorele" (druk w 2005 roku ) to żartobliwy komentarz do rzeczywistości, którą kreują mass-media. Spektakl telewizyjny w reżyserii Piotra Łazarkiewicza znakomicie oddaje specyficzną Różewiczowską formę, uwypuklając dzięki efektom specjalnym i animacjom sztuczność przedstawianego świata, w którym ludzie posługują się wyłącznie cytatami.

Pokaz spektaklu, zrealizowanego w Teatrze Telewizji, zyska dodatkową oprawę teatralną – znakomity aktor, Jan Peszek, z towarzyszeniem Marii Peszek (nieformalny wokal) przedstawi monolog z "Trelemorele" w przekładzie rosyjskim.

 

Nurt konkursowy:

 

Przemysław Wojcieszek „Osobisty Jezus”. Reżyseria: Przemysław Wojcieszek, Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy.

 

Niezwykła współczesna opowieść o poszukiwaniu wiary. Wojcieszek w sugestywny sposób obrazuje duchowe wątpliwości i wyroki przeznaczenia. Główny bohater wychodzi z więzienia, by przekonać się, że nie ma już domu, rodziny, ukochanej kobiety. Nie mogąc się z tym pogodzić, obsesyjnie poszukuje źródła nadziei na lepsze życie. Doskonała rola Przemysława Bluszcza.

 

Piotr Tomaszuk, „Bóg Niżyński”. Reżyseria: Piotr Tomaszuk, Teatr Wierszalin z Supraśla.

 

Spektakl opowiada tragiczną historię życia i twórczości Wacława Niżyńskiego - genialnego tancerza i choreografa, który zrewolucjonizował taniec. Zaatakowany schizofrenią zmuszony był przerwać karierę. Przedstawienie powstało w oparciu o jego wstrząsające dzienniki pisane w trakcie choroby.

 

Dorota Masłowska, „Dwoje biednych Rumunów mówiących po polsku”. Reżyseria: Przemysław Wojcieszek, TR Warszawa.

 

Debiut dramaturgiczny laureatki Nagrody NIKE to krótki, pełen humoru pastisz na współczesną polską rzeczywistość, oglądaną oczami dwójki bohaterów, którzy pod wpływem niejasnego impulsu udają się w podróż życia, udając „biednych Rumunów”. Maciej Kowalewski, „Bomba”. Reżyseria: Maciej Kowalewski, Teatr ATA - INT LTD sp. Kowalewski – Nazaruk.

 

Sugestywna opowieść o Polsce, realnej i wyśnionej, historycznej i współczesnej, w której pokutują wciąż upiory zbiorowej wyobraźni, karmionej romantycznymi mitami. „Bomba” jest też opowieścią o wolności od wszelkich ideologii i racjonalnej egzystencji.

Spektakl reklamowany przez twórców jako największa niekomercyjna produkcja teatralna w Polsce. Zagrało w niej 23 najpopularniejszych w Polsce aktorów. Prawdziwy hit w Warszawie!

 

Ingmar Villqist, „Kompozycja w słońcu”. Reżyseria: Ingmar Villqist, Teatr Miejski im. W. Gombrowicza w Gdyni.

 

Najnowsza sztuka Ingmara Villqista. Autor po zrealizowaniu w Teatrze Rozrywki w Chorzowie brawurowego musicalu „Rent”, powraca na scenę dramatyczną swoim nowym tekstem. Czwórka postaci, uwięzionych w swojej historii, rozpaczliwie poszukuje wyjścia z matni, w jaką zapędziła ich przeszłość. Czy człowiek może ponosić winę za nie swoje grzechy? Czy potrzeba bliskości drugiego człowieka może tłumaczyć naruszenie tabu? Miłość, tajemnica i nieodwołalne wyroki przeznaczenia…

 

Tomasz Kaczmarek, „Matka cierpiąca”. Reżyseria: Ewelina Pietrowiak, Laboratorium Dramatu w Warszawie.

 

Groteska o polskiej rodzinie gnieżdżącej się w niewielkim mieszkaniu w bloku. Tytułowa matka bierze na siebie odpowiedzialność za rodzinę, aby bronić jej przed panującą na zewnątrz zarazą. Nie wiadomo jednak, czy zaraza rzeczywiście panuje, czy też jest chorym wyobrażeniem w głowie matki… Brawurowa rola Marii Maj.

Marek Modzelewski, „Koronacja”. Reżyseria: Łukasz Kos, Laboratorium Dramatu w Warszawie.

Maciek, trzydziestoletni lekarz, ma zrzędliwą żonę, piękną kochankę, apodyktycznego ojca, znerwicowaną matkę… i Króla – swoje alter ego, które złośliwie komentuje jego wszystkie poczynania. Występują m.in. Barbara Wrzesińska, Marta Klubowicz, Robert Więckiewicz.

Przemysław Nowakowski, „Twój, Twoja, Twoje…”. Reżyseria: Monika Pęcikiewicz, Teatr Polski w Poznaniu.

Jeden z bardziej intrygujących tekstów najnowszej młodej dramaturgii polskiej. Ironiczny, nie pozbawiony elementów groteskowych, traktuje boleśnie o destrukcji osobowości współczesnego człowieka, jego rozpaczliwej pogoni za utraconą tożsamością - narodową, społeczną, seksualną... Bezowocność tych wysiłków śmieszy, ale jednocześnie przeraża. I każe zadać sobie pytanie - kim naprawdę jesteśmy?

Paweł Demirski, „Dziady. Ekshumacja”. Reżyseria: Monika Strzępka, Teatr Polski we Wrocławiu.

Kontrowersyjny tekst o tym, jak polska romantyczna tradycja umościła się w myśleniu o polityce. Czyje trumny czcimy? Jakie trupy ukrywamy w szafach? Czy wszystkie trupy nie śmierdzą i są święte? Kiedy Polak pluje Polakowi w twarz i co ma do tego Senator?

Paweł Sala, „Spalenie matki”. Reżyseria: Michał Kotański, Teatr Wybrzeże w Gdańsku

„Spalenie matki” to sztuka o ludziach unikających podejmowania ważnych, osobistych wyborów,  które świadczą o odpowiedzialności, a tym samym o podjęciu życiowych wyzwań. Główny bohater - gej zarabiający na życie tańcem erotycznym, towarzysząc chorej na raka matce, wkracza w realny świat, z którym nie miał i nie chciał mieć dotychczas do czynienia.  Jego doświadczeniem jest nie tylko nieumiejętność zdefiniowania siebie, określenia swojej tożsamości, ale przede wszystkim niemożność przeżycia dramatu, jakim powinno być odejście matki.

 

Impreza towarzysząca:

 

Tadeusz Różewicz „Stara kobieta wysiaduje”. Reżyseria: Janina Szarek, Teatr Studio am Salzufer w Berlinie

“Stara kobieta wysiaduje” to najnowsza premiera polsko-niemieckiej sceny teatralnej, która na swoim koncie ma już między innymi inscenizację “Białego małżeństwa” Różewicza i “Wariata i zakonnicy” Witkacego.

Reżyser i odtwórczyni głównej roli, Janina Szarek mówi o tej realizacji: „Ludzkość dąży do zagłady, nieświadomie. Ratunek leży w tej starej kobiecie, która niesie w sobie jakąś tajemnicę. Nie wiadomo skąd się pojawia, kim tak naprawdę jest. Nie jest postacią psychologiczną, jest postacią symboliczną, totemem, postacią bardzo archaiczną. I ona broni prastarych ludzkich wartości, broni życia człowieka”.

 

Pokazy Teatru Telewizji:

 

Nurt „Scena Faktu”

Wojciech Tomczyk, „Norymberga”

Reżyseria: Waldemar Krzystek

Obsada: Janusz Gajos, Dominika Ostałowska, Halina Łabonarska

Temat podjęty przez Wojciecha Tomczyka jest bardzo gorący, dotyczy wciąż bolesnych rozliczeń z PRL-em, problemu ofiar i katów, uwikłanych w system komunistyczny i postkomunistyczny. Do emerytowanego oficera kontrwywiadu wojskowego zgłasza się dziennikarka, która chce uzyskać informacje o pułkowniku, z którym oficer spotkał się w szkole piechoty, gdzie studiowali od jesieni 1953 roku.

Pułkownik ma jednak inne plany. Chce opowiedzieć Hance swój życiorys, który w podejrzany sposób splata się z życiem dziennikarki. Jego spowiedź odsłania

przerażające szambo komunizmu: wykończeni ludzie, zniszczone rodziny i kariery.

 

Marek Miller, Piotr Wojciechowski „Góra Góry”

Reżyseria: Paweł Woldan

Obsada: Krzysztof Globisz, Ania Cieślak, Rafał Maćkowiak, Dorota Segda ,Tadeusz Huk, Edward Lubaszenko, Jerzy Nowak i inni.

 

„Góra Góry” to dramat dokumentalny, którego bohaterem jest dominikanin Ojciec Jan Góra. Człowiek-legenda, święty i nieznośny, filozof i narcyz, duszpasterz uwodzący tłumy, niezmordowany organizator. Spektakl pokazuje również miejsce promieniujące swoistą duchowością – Jamną. Przybywa tu współczesna polska młodzież wiedziona wiarą lub ciekawością, młodzież zraniona kryzysami rodzinnymi i młodzież szalejąca z nadmiaru energii czy talentu.

 

Nurt „Polacy”

Marek Pruchniewski, „Pielgrzymi”

Reżyseria: Maciej Dejczer

Obsada: Katarzyna Bujakiewicz, Izabela Dąbrowska, Edyta Jungowska, Aleksandra Konieczna, Maria Mamona, Dorota Nowakowska, Kinga Preis, Krystyna Ulewicz, Ewa Telegra, Halina Wyrodek, Witold Dębicki, Grzegorz Halama, Cezary Kosiński, Szymon Kuśmider, Henryk Niebudek, Paweł Nowisz, Zbigniew Muszyński, Dariusz Toczek, Krystian Urbański.

 

Sztuka Marka Pruchniewskiego przedstawia zmetaforyzowany obraz polskiego społeczeństwa. Grupa ludzi z parafii miejskiej i jej okolic zebrana w wynajętym autokarze pielgrzymuje do Rzymu. Po drodze zwiedzają różne sanktuaria Europy i w ciągu miesiąca pokonują trasę: Czechy, Austria, Francja, Hiszpania, Portugalia, Włochy. Wzniosły cel pielgrzymki zostanie zakłócony przez małość ludzkich charakterów.

 

Jerzy Pilch, „Narty Ojca Świętego”

Reżyseria: Piotr Cieplak

Obsada: Katarzyna Bujakiewicz, Izabela Dąbrowska, Edyta Jungowska, Aleksandra Konieczna, Maria Mamona, Dorota Nowakowska, Kinga Preis, Krystyna Ulewicz, Ewa Telegra, Halina Wyrodek, Witold Dębicki, Grzegorz Halama, Cezary Kosiński, Szymon Kuśmider, Henryk Niebudek, Paweł Nowisz, Zbigniew Muszyński, Dariusz Toczek, Krystian Urbański.

 

Telewidzowie mają okazję obejrzeć przedstawienie, na które trzeba było w Teatrze Narodowym rezerwować bilety z wielotygodniowym wyprzedzeniem. Jerzy Pilch, jeden z najpopularniejszych współczesnych pisarzy polskich, laureat m. in. Nagrody Nike, akcję swojej sztuki umieścił w miasteczku Granatowe Góry: mieszkańcy dowiadują się, że ma ich odwiedzić papież Jan Paweł II...

 

Podczas pięciu dni festiwalowych będziemy gościć między innymi takie gwiazdy, jak:

                                  

Zbigniew Zamachowski („Kartoteka”)

Teresa Budzisz – Krzyżanowska („Kartoteka”)

Beata Ścibakówna („Kartoteka”)

Jan Englert („Kartoteka”)

Maciej Kozłowski („Kartoteka”)

Bożena Stachura („Kartoteka”)

Ewa Ziętek (Kartoteka”)

Artur Żmijewski („Kartoteka”)

Wojciech Malajkat („Kartoteka”)

Emilian Kamiński („Kartoteka”)

Barbara Wrzesińska „(„Koronacja”)

Robert Więckiewicz („Koronacja”)

Krystyna Tkacz („Koronacja”)

Ewa Szykulska („Bomba”)

Maria Seweryn („Bomba”)

Marian Kociniak („Bomba”)

Sławomir Orzechowski (Bomba”)

Mirosław Zbrojewicz („Bomba”)

Anna Mucha („Bomba”)

Zdzisław Wardejn („Matka cierpiaca”)

Przemysław Bluszcz („Osobisty Jezus”)

Eryk Lubos („Dwoje Rumunów mówiących po polsku)

Jan Peszek( "Trele-morele”)

Maria Peszek („Trele-morele”)