17 listopada 2008 (poniedziałek), godz. 10:00
Gdańskie Gimnazjum Akademickie
Dzieje Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego sięgają XVI wieku. W tamtym okresie w Prusach Królewskich podejmowano konsekwentne wysiłki zmierzające do utworzenia rozbudowanej i zróżnicowanej sieci oświatowej. Rada Gdańska chciała utworzenia na swym terenie gimnazjum, które wyszłoby naprzeciw uniwersyteckim nadziejom części mieszkańców.
W wyniku sekularyzacji zakonu franciszkanów w Gdańsku ich ostatni przełożony Jan Rollau w 1555 roku przekazał budynek klasztoru Radzie Miasta na potrzeby szkolnictwa. Jest to budynek przy ul. Toruńskiej 1, w którym dziś mieści się Muzeum Narodowe. Gimnazjum zapoczątkowało tam swoją działalność dydaktyczną 13 czerwca 1558 roku uroczystym wykładem pierwszego rektora Jana Hoppego.
W latach 1558−1580 gimnazjum dopiero tworzyło podstawy do przekształcenia się w gimnazjum akademickie, niemniej jednak już wówczas zyskało duże uznanie w środowisku dzięki zatrudnieniu cenionych rektorów i profesorów. Pierwszy zachowany statut ogłosił w 1568 roku Andrzej Franckenberger, trzeci kolejny rektor. Nawiązując do kierunku wychowania religijnego i rozpraw teologicznych napisanych przez Filipa Melanchtona, zapowiedział, iż obok teologii duży nacisk w gimnazjum będzie się kładło na prawo i medycynę z wyeksponowaniem anatomii oraz na filozofię, etykę i dialektykę. Należy podkreślić, że wiele założeń przyjętych w pierwszym okresie działalności było kontynuowanych po 1580 roku, czyli już w ramach gimnazjum akademickiego.
Według A. Franckenbergera do podstawowych zadań gimnazjum należało propagowanie szlachetnych nauk, poszukiwanie cnoty bądź źródeł dobrych rzeczy i pożytecznych dla życia. Zwyczajem, który przetrwał dziesięciolecia i stał się powszechną praktyką realizowaną w dobie gimnazjum akademickiego, było prowadzenie przez jednego profesora wykładów obejmujących określone cykle tematyczne.
W 1580 roku rektorem został Jakub Fabricius. Od jego czasów utworzono katedrę teologii i na jej kierowników mianowano osoby z wykształceniem teologicznym. Od 1585 roku J. Fabricius objął funkcję pastora w luterańskim kościele św. Trójcy i odtąd aż do 1799 roku stanowisko rektora powiązano z obowiązkami pastora u św. Trójcy. Kościół ten stał się świątynią gimnazjalną, połączenie obu funkcji stworzyło zaś wyraźne możliwości oddziaływania na kierunek wychowania religijnego słuchaczy.
Wykazy wykładanych dyscyplin w latach 1580−1600 potwierdzają systematyczne doskonalenie i wzbogacanie programu nauczania. Profesorów specjalizujących się w określonych dyscyplinach powoływano do tworzących się stopniowo katedr. Od początku najważniejsza była katedra teologii. W pierwszych drukowanych programach po teologii oraz prawie z historią trzecie miejsce zajmowała katedra medycyny, a dalsze miejsca przypadały katedrom: retoryki, filozofii, matematyki, greki i języków orientalnych, na końcu zaś umieszczono utworzony w 1599 roku lektorat języka polskiego.
Bardzo ważny, chociaż zbyt krótki, etap w działalności Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego obejmowały lata 1602−1609, kiedy wykładał wybitny humanista Bartłomiej Keckermann, faktyczny twórca dalszych przekształceń placówki na gimnazjum akademickie o europejskich aspiracjach i poziomie. Świetny rozwój szkoły w tych latach i uzyskany rozgłos były przede wszystkim rezultatem rozkwitu idei kształcenia na wyższym szczeblu oraz na podbudowie filozofii, języków klasycznych, nowożytnych i orientalnych, przy równoczesnym wsparciu nauk ścislych i przyrodniczych oraz z pewnym ograniczeniem znaczenia teologii.
Gdańskie Gimnazjum Akademickie posiadało cztery sale wykładowe. Słuchacze zamieszkiwali w sześciu pomieszczeniach klasztornych na parterze, a po przebudowie w 1604 roku podobne miejsca zyskali w dawnych celach zakonnych na piętrze. Części młodzieży zapewniano darmowe noclegi i do schyłku XVII wieku utrzymanie, co było bardzo istotne, gdyż słuchacze spoza Gdańska stanowili do 65% ogółu, a liczba uczniów około 1650 roku dochodziła do 500 (zwykle w wieku od 12 do 19 lat).
Osiągnięcia naukowe profesorów propagowano podczas publicznych dysput i egzaminów końcowych, publikowano po łacinie i nieraz zyskiwały one rozgłos, autorzy zostawali zaś członkami międzynarodowych stowarzyszeń naukowych. W XVII wieku Gdańskie Gimnazjum Akademickie, obok toruńskiego, stało się dzięki wynikom badań naukowych prowadzonych przez profesorów i sukcesom dydaktycznym jedną z najlepszych szkół w Rzeczypospolitej, której absolwentów przyjmowano na starsze lata uniwersytetów zagranicznych. Natomiast dorobek wielu uczonych wszedł na trwałe do dziejów nauki europejskiej, a nawet światowej. Wychowankiem gdańskiego gimnazjum był wybitny astronom Jan Heweliusz (1611−1687).
Gdańskie Gimnazjum Akademickie działało do 10 listopada 1817 roku.
Konferencja rozpoczyna się w Gdańsku, 17.11.2008 r. godz.10:00 , sala 104 (budynek GWSH).
ostatnia zmiana: 2008-11-13
poleca:
Trójmiasto - imprezy, koncerty, informacje
